Windshear (Rüzgar Kayması) Nedir?

Havacılık meteorolojisinde önemli bir terim olan ‘’windshear’’, Türkçe’de ‘’rüzgar kayması’’ anlamına gelir ve atmosferde belirli iki nokta arasında rüzgarın hızında veya yönünde ya da her ikisinde meydana gelen, yatay veya dikey olarak gerçekleşen ani değişiklikler olarak tanımlanır.

Meydana geldiğinde hava araçları için büyük tehlike oluşturan bu olay, hafif, orta, şiddetli veya aşırı olabilir. Uçakların iniş ve kalkış operasyonlarını olumsuz etkiler ve zaman zaman kaza ve kırımlara sebep olur.

Kalkışta ani irtifa değişikliği ve yüksek enerji kaybına neden olurken, inişte ani irtifa değişikliklerine, pisti kaçırmaya ve enerji kaybına neden olarak operasyonun riskli geçmesine zemin hazırlar. Genellikle de düşük irtifalarda gerçekleşir. Jet akımları, dağ dalgaları veya sıcaklık inversiyon katmanları, ön yüzeyler, gök gürültülü fırtınalar ve yere yakın meydana gelen konvektif bulutlar veya mikro patlamalar gibi hava koşulları ile yakından ilişkilidir. Bu tür hava olayları gerçekleşirken windshear olayının da gerçekleşmesi kuvvetli muhtemeldir.

Uçaklar gerçekleşebilecek her türlü risklere karşı donanımlı olduğu için windshear olayı için de kokpitteki uçuş ekibini uyarmak amacıyla gelişmiş ikaz sistemleri vardır. Kalkış veya iniş esnasında rüzgar kayması gerçekleşirse, uçak ikaz vererek pilotları uyarır ve uçuş ekibi kaçış operasyonu gerçekleştirir. Fakat buradaki en önemli faktörlerden biri de pilotların hızlı ve doğru kararlar vererek prosedürleri uygulamasıdır.

Pilotlar uçuş emniyeti açısından bu olaya önceden hazırlıklı olmak istese de çoğu zaman winshear’ın yerini tahmin etmek zordur. Belli başlı bölgelere konulan rüzgar ölçüm cihazları ile ön bilgi sağlanabilir fakat aynı bölgede uçuş yapan pilotlar uçakların haberleşme sistemleri ile bilgi vererek o bölgeye yaklaşan uçaklar için daha net bir bilgi kaynağı olurlar.

Atmosferde meydana gelebilecek 2 tür Windshear vardır. Bunlar:

Dikey rüzgar kayması: Dikey eksen boyunca 1000 feet başına 20 ila 30 knot’luk rüzgar değişimlerinden oluşur. Hız veya yöndeki değişiklik, rüzgar kesme katmanlarına tırmanırken veya alçalırken uçağın kaldırma kuvvetini, belirtilen hava hızını ve itme kuvvetini büyük ölçüde değiştirebilir.
Yatay rüzgar kayması: Yatay eksen boyunca rüzgar bileşenindeki varyasyonlardan oluşur.

Havacılık tarihinde 1964 ve 1985 yılları arasında rüzgar kayması, ABD’de 26 büyük uçak kazasına neden oldu. En dikkat çekici ve uçak güvenlik sistemlerinde değişikliklere yol açanlardan biri, 1985’te Delta Havayollarına ait Lockheed L-1011 TriStar tipi uçağın yaptığı kazaydı. Windshear’ın neden olduğu bu kazada 137 yolcu vefat etmiştir.