Uçak Hidrolik Sistemleri

Hidrolik sistem, sıvıların özelliklerinden faydalanılarak insan gücünün yetmediği işleri kolay  bir şekilde  yapan makine ya da ünitelerin bir araya getirilmesi ile oluşan sistemlerin basınçlı akışkan gücü iletimi ile çalıştıran elemanların oluşturduğu yapıya denir. Hidrolik sistemde bulunan Hidrolik pompa, yağı depodan emerek sisteme etki basıncı ile yönlendirir. 

Uçaklar, hidrolik olarak çalıştırılan bazı bileşenlerden yararlanır. Hafif, genel havacılık uçaklarında bu kullanım, tekerlek frenlerini harekete geçirmek için basınç sağlamakla sınırlı olabilir. Daha büyük  uçaklarda, hidrolik olarak çalışan bileşenlerin kullanımı çok daha yaygındır. Hava aracına bağlı olarak, aşağıdaki bileşenlerden herhangi birine veya tümüne güç sağlamak için tek bir hidrolik sistem veya birlikte çalışan iki veya daha fazla hidrolik sistem kullanılabilir 

•  Reservoir (depo)  
•  Tubing and hose (boru ve hortum) 
•  Pump (pompa)  
•  Filter (filtre)  
•  Valve (valf)  
•  Accumulator (akü)  
•  Regulator (regülatör)  
•  Fuse (sigorta)  
•  Actuating unit (çalıştırma ünitesi) 
•  Seal (kaçak önleyici)  
•  Gösterge elemanları 

1. Depo

Sistemin çalışması için gerekli olan sıvıyı muhafaza eder. Sistemde meydana gelebilecek kaçakların karşılanabilmesi için bir miktar fazla sıvıyı alabilecek hacimde üretilir.

2. Borular

Uçak hidrolik sistemlerindeki sıvıyı kontrollü olarak istenen şekilde, gitmesi gereken ünite veya elemanlara gönderebilmek için hareketli ya da titreşimli yerlerde esnek veya halka borular kullanılır. 

3. Pompa

Bir hidrolik sistemde sıvı basıncının oluşması için pompalar kullanılır. Pompalar  hidrolik sisteminin güç kaynağıdır. Pompanın çalışabilmesi için mutlaka bir dönüş hareketinin ya da doğrusal hareketin olması gerekir. 

Uçaklarda iki çeşit pompa kullanılır. Birincisi; sistemin ana güç kaynağı olarak kullanılan, güçlerini uçak ana motorlarından alan pompalardır. Diğer pompa çeşidi ise motorların yerde çalışmadığı yahut bir sebepten havada ana motorun elden çıktığı durumlarda kullanılmak üzere uçağa yerleştirilmiş elektrikli çalışan pompalardır. Her pompanın kokpitte bir kumanda şalteri bulunur. Ana pompaların kumanda şalterleri daima açık pozisyonundadır. Diğer elektrikli pompalar, isteğe göre çalıştırılır. 

4. Filtreler 

Sisteme giren yabancı maddelerin temizliğini filtreler yapar. Sıvıda filtreleme sayesinde sistem elemanlarının arızalanması önlenmiş olur. Filtre üzerinde filtre elemanının kirlendiğini gösteren bazı göstergeler yer alır.

5. Regülatörler

 Bazı durumlarda alıcıların sabit hızda çalışması veya sistem basıncının belirli bir değerde sabit kalması istenir. Bu nedenle hidrolik sistem basıncı bir şekilde sabitlenmelidir. bu sebeple regülatörler kullanılır. Sabit süratle çalışması gereken bir sistemde kullanılan regülatörlere  akış regülatörü denir. Bu regülatörler, değişebilen sıvı basıncına rağmen üzerinden geçmekte olan sıvı debisini sabit tutar. Regülatörlerin normal çalışıp çalışmadığı, sistem hidrolik basıncının takibi ile anlaşılabilir. Bunun için sisteme gösterge sistemleri bulunur.

6. Hidrolik Aküler 

Hidrolik sistem aküleri, sistemde oluşan pasif  bazı etkileri ortadan kaldırmak için kullanılır. Basınç altında hidrolik sıvısı depolar. Aküler, hidrolik pompasının darbelerini azaltır, sistemdeki kaçaklardan dolayı ani basınç düşümlerini önler, sistemde birkaç alıcı birden çalıştığında pompaya yardımcı olur ve ana pompaların elden çıkması durumunda acil basınç kaynağı sağlar. Uçaklarda kullanılan hidrolik aküler genellikle küre şeklindedir. 

7. Hidrolik Sigortalar 

Hidrolik sistemde kullanılan sigortaların başlıca amacı, kendinden sonraki sistemde meydana gelebilecek kapasiteyi aşan kaçaklarda kendinden önceki sistemi korumaktır. Böylelikle sistemde bulunan diğer elemanlar hidroliksiz kalmamış olur. Sigortaların diğer bir görevi ise verilen kumandanın anında yerine getirilebilmesi için sistemden gelen basıncın belirli miktarda kalmasını sağlar. 

8. Kaçak Önleyiciler 

Uçak hidrolik sistemi elemanlarının bağlantı noktalarında ya da içerisinde hidrolik kaçağı oluşumunu önlemek için kaçak önleyiciler kullanılır.

9. Çalıştırma Üniteleri 

Hidrolik basıncı mekanik enerjiye çevirerek doğrusal hareket elde eder. Kullanım amacına ve fiziki görünümün göre farklı birçok çeşidi vardır. Çalıştırma üniteleri yapısal olarak gövde, piston ve piston kolundan oluşur. Bazılarının gövdeleri sabit, pistonu hareketli; bazılarının pistonları sabit, gövdeleri hareketlidir. 

10. Gösterge Sistemleri ve Elemanları 

Hidrolik sistemde kullanılan gösterge sistemleri; basınç, miktar ve sıcaklık değerleri hakkında durum ve ikaz belirtir. Bu göstergelerin kokpitte görsel olanları bulunmakla beraber sesli olanları da bulunmaktadır. Göstergelerde basınç değerleri PSI olarak; sıcaklık değerleri °C ve °F olarak; miktar değerleri quart (0.9463 litre) olarak belirtilir. 

Bu yazıyı da beğenebilirsiniz:

Uçak Gövde Yapısı